Epikür'den Buddha'ya Uzanan Köprü
- Ece Dursun
- 26 Şub
- 5 dakikada okunur
Ece Dursun
Yoga Öğretmeni ve Podcaster
Yüzyıllar önce felsefeyi hayatlarına katık etmiş olanların türlü düşünce taşlarıyla döşediği köprülerden bugüne taşınan bilinçli farkındalık, coğrafyaları aşan köklerinde sonsuz bağlantılar barındırıyor.
Buddha’nın eşsiz öğretisinden etrafa pasparlak kıvılcımlar saçılırken; Batı düşüncesinin aynı ırmağın ayrı kollarında farklı zaman dilimlerinde yıkanıyor olmalarını evrensel birliğin açık bir göstergesi sayabiliriz.
Modern çağın beraberinde getirdiği yan etkilerin zihnimizde yaktığı harlı ateşi biraz olsun yumuşatabilmek için şimdide kalabilme çabasına tutunuyoruz. Bu çabayı ayakta tutan derin ama çoğu zaman da karanlıkta kalmış temeli aydınlatmaya çalışırsak “an”ı daha farkında yaşayıp dinginliği tadabilir miyiz? Temelin malzemesine, sağlamlığına, planına hâkim olmaya yeterince mesai harcar, doğru hazzı keşfedersek evet, der Epikür.
Haz kelimesinin yarattığı algı, çoğunlukla hedonizm akımını çağrıştırsa da tarih boyunca farklı öğretilerin bu kavrama dair söyleyecek epeyce sözü olmuş. Popülerlik sıralamasında başı çekmese de Epiküryen düşünce, hazzı, savının merkezine alacak denli mutlak bir değer olarak tanımlamış.
Epikür’ün hazzı ele alış biçimi; Stoacılardan ve Hedonistlerden sıyrılıp özgün bir yer edinmekle kalmamış, yaşam pratiği bakımından Buddha’nın öğretisiyle el ele tutuşacak noktaya gelmiş. Anlaşılan aralarındaki yaklaşık 200 yıllık zaman dilimi ve binlerce kilometre, düşüncelerinin hızını ve derinliğini olumsuz etkilememiş ki tıpkı Buddha gibi Epikür de günümüze dek Marx’tan Nietzsche’ye pek çok fikir insanına ilham kaynağı olmuş. Öğretilerinin paralel yönleri ise bize, şimdinin farkındalığına doğru seyrederken sığınacak güvenli limanlar sunuyor.
Yunan düşünür Epikür, yaşamın tabii değeri şeklinde nitelediği haz duyumuna, alışılmışın dışında bir tanım yakıştırır; dinginlik ve içsel huzur. Bireyin ulaşmaya çabalaması gereken ve her canlının da varoluşu gereği izini sürdüğü bu kalıcı ve gerçek deneyim, diğer deyişle “ataraxia”, Budizm’deki “sukha” terimiyle örtüşür. Kaçınılması gereken ruhsal acı ise “dukkha”ya denktir.
Epikür’ün zevk kavramını bu içkin zemine oturtan dayanak, dürtüsel tatmin duygusuna öncelik vermemesi ve bedene yönelik zevkleri yüceltmemesidir. Böylece haz, kaba bir materyalist hissiyatın ötesine uzanan ruhsal bir performans niteliği kazanır. Fiziksel ihtiyaçların doyumuyla gelen maddi zevk, kinetik, değişken ve güvenilmezken; arzu, kaygı ve temelsiz ihtiyaçlardan arınmış ruhsal zevk ise statik ve güvenilir olandır. İnsanı, mutlu bir yaşayışa yönelten de tam olarak budur. Tinsel hazza, nam-ı diğer ataraxia’ya ulaşmak için Epikür’ün çizdiği yol haritasının rehberleri ise bilgi, ölçülülük ve paylaşım.
Epikür’ün bilgiye biçtiği değer, salt bir veri birikimi değil rafine bir öğrenme sürecini temsil eder ki bu anlamda Buddha’nın "Doğru Görüş" ilkesiyle denk tutulur. Her iki öğretide de yararlı ve varlıkların özüne ilişkin gerçek bilgiye ulaşmanın aklı özgür kılacağına inanılır. Her şeyin temelinde yatan bilgiye ulaşmak, boş inançlardan arınmak kişiyi ölçüsüz istekler karşısında güçlendirir ve iradenin çilecilik ile dünyevi zevk düşkünlüğü arasındaki ideal konumuna yerleşmesine olanak tanır.
Epikür’ün önerdiği ölçülülük, tam olarak Buddha’nın Orta Yol ilkesiyle paraleldir. Aşırı uçlardan uzak bir yaşam pratiğiyle; beklentilerin asgariye indirilmesi, gelecekten değil şimdiki andan beslenen bir ruh-beden-zihin birlikteliği amaçlanır. Ölçüsüz yaşanan bir hayat, doğası gereği sonu gelmeyen arzuların ve beraberinde getirdiği kaygı ve korkuların sürekli yeniden filizlendiği tinsel bir acı(dukkha) yaratır. İstek ve sahip olma dürtüsünün getirdiği zincirleme reaksiyonla, zihnin geçmişte ya da gelecekte takılı kalması ise belirsizlik ve endişeyi tetikler.
Epiküryen düşüncenin ana motivasyonu şu anda, mevcut durumun içerisinde tatmin olabilmeyi araştırmaktır. Ataraxia yani mutlak haz ancak bu kanaatkâr tutumun nefs ile olan mücadelesini kazanmasıyla sahneye çıkar. Epikür, bedeni ve ruhu ihtiyaçlardan mahrum bırakmadan da doyuma ulaşılabileceğini savunur; bunun için varlıklara, nesnelere, arzulara, gereksinimlere ve geleceğe olan koşullanmışlıklarımızı sorgulamamızı salık verir. Bu koşullanmışlıkların peşine takılmak kinetik düzeyde haz veriyor olsa da kalıcılık içermediği gibi uzun vadede daha fazla huzursuzluğa neden olur.
İçsel dinginliği(ataraxia/sukha) deneyimleme şansımız; anlık ve kinetik zevkleri değil, mutlak ve statik zevkleri yaşayabilmek için sürdürülebilir bir düşünce iklimi oluşturma potansiyelimiz ile doğru orantılıdır. Zihnin bu ortamı yaratabilmesinde paylaşımın rolü ise epey büyük. Epikür’ün diğer düşünürler gibi öğretilerini aktardığı eğitim alanı biraz daha farklıydı. “Bahçe” olarak nitelenen bir gayri resmi okulda, Epikür sade yaşam sanatını, etik ve erdem üzerine düşüncelerini öğrencileri ve dostlarıyla paylaşmaktaydı. Zamanın serbestçe değerlendirildiği, egoizmin olmadığı bu özgürlük alanında aranması ve sakınılması gereken duyum, alışkanlık ve inanışlar tartışılır, kişiyi içsel huzurdan ayıran mental ve fiziksel durumlar üzerine fikirler paylaşılırdı. Bu yönüyle herhangi bir kısıtlaması olmayan bir felsefe komünü niteliği gösteren Epikür’ün Bahçesi, Budizm’deki sangha oluşumu ile benzer bir misyonu paylaşır.
Epikür’ün etik görüşü, erdem kavramına bakışıyla ahlak üzerine yoğunlaşan diğer felsefi ekollerden ayrılır. Epikür’e göre erdem, nihai bir amaç değildir ve varlığı insanı tek başına mutlu yapmaz. Erdemli olmanın verdiği haz, mutlak ve kalıcı doyumun alanına girer; sonucunda varılan bilinç düzeyi içsel huzuru (ataraxia) doğurur.
Epiküryen düşünce, Buddha’nın 8 Aşamalı "Asil Yol" öğretisine benzer bir biçimde acıdan özgürleşmeyi ve dinginliğe ulaşmayı vadeden basamaklar sunar. Her ikisinde de bilinci uyanık ve farkında tutabilmenin anahtarı, zaaflarımızla tanışıp, güçlendirilmesi gereken düşünce biçimlerini beslemekten geçer.
Batı felsefesinde Budizm öğretisinden istemli ya da istemsiz izler taşıyan başka eğilimler de mevcut. Benzerlikleri keşfetmenin, Budizm ile diğer düşünce sistemleri arasında bir analoji kurabilmenin çift taraflı bir pekiştiriciliği olduğunu düşünüyorum. Bu yolda, ister Buddha’yı ister Epikür’ü ya da bir başkasını ilham alalım, aynı ırmağın farklı coğrafyalara dağılmış kollarından akan sular hepimizin huzura susamışlığını gidermeye yeter.
Ece Dursun
Yoga kategorisindeki yazılar için buraya tıklayın.
Kaynakça:
Akarsu, Bedia. Ahlak Öğretileri I, Mutluluk Ahlakı. İstanbul: İ.Ü Edebiyat Fakültesi Yayınları, 1970.
Balanuye, Çetin. Naturans, Yeni Bir Ontolojiye Doğru. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2020.
Yalom, Irvin D. Spinoza Problemi. İstanbul: Pegasus Yayıncılık, 2019.
Capelle, Wilhelm. Sokrates’ten Önce Felsefe. İstanbul: Pencere Yayınları, 2006.
Das, Lama Surya. Awakening The Buddha Within: Eights Steps to Enlightenment. New York: Broadway Books, 1997.
Chris Chavez ve Mey Elbi’den aldığı 2 ayrı temel uzmanlık eğitimiyle yoga yolunu genişleten Ece Dursun;
hâlihazırda sahip olduğu E-RYT 500 tecrübesiyle yoga tutkusunu paylaşmayı sürdürüyor.
Cihangir Yoga’da devam eden hocalığının yanı sıra aynı çatı altında mentorluk veren Ece Dursun; Carlos
Pomeda, Godfrey Devereux, Bora Ercan gibi değerli öğretmenlerle çalışma fırsatı buldu. Geleneksel
Hatha/Vinyasa stili başta olmak üzere Yin Yoga, Restoratif Yoga ve meditasyon/nefes çalışmalarıyla
eğitmenliğini sürdürüyor.
Bitmeyen öğrenciliğe olan inancı ve tutkusuyla, yeni ve farklı eğitimlerin izini sürerek öğretmenliğini ve pratiğini
derinleştirmeye devam ederken; felsefe, psikoloji ve bütüncül sağlığa olan ilgisini ise podcast bölümleri
aracılığıyla “Çalışmadığın Yer” isimli kanalında yoga severlerle paylaşmaktan büyük keyif alıyor.
ALDIĞI EĞİTİMLER
Carlos Pomeda ile İleri Seviye Yoga Felfesesi | Cihangir Yoga | Yoga Alliance onaylı 10 saat
Master Practice Intensive & Sutras with Chris Chavez | Cihangir Yoga | Yoga Alliance onaylı 15 saat
Master Therapeutic Intensive with Chris Chavez | Cihangir Yoga | Yoga Alliance onaylı 15 saat
Master Practice Intensive with Chris Chavez | Cihangir Yoga | Yoga Alliance onaylı 15 saat
Fırat Tosun ile İleri Seviye Asana Lab | Cihangir Yoga | Yoga Alliance onaylı 30 saat
Fırat Tosun ile Ellerle Yönlendirme | Cihangir Yoga | Yoga Alliance onaylı 30 saat
CY Restoratif Yoga – Fırat Tosun | Cihangir Yoga | Yoga Alliance onaylı 30 saat
Onur Aksoy ile İleri Seviye Anatomi | Cihangir Yoga | Yoga Alliance onaylı 30 saat
İpek Soygür ile Sekanslama | Cihangir Yoga | Yoga Alliance onaylı 10 saat
Bade Gül Kılınç ile CY Nefes ve Meditasyon | Cihangir Yoga | Yoga Alliance onaylı 20 saat
Sugata Duygu Akartuna ile Yogiler için Sanskrit | Cihangir Yoga | Yoga Alliance onaylı 10 saat
Chris Chavez Path To Yoga 200hr Teacher Training | Cihangir Yoga | Yoga Alliance onaylı 200 saat
CY Mentorluk Programı | Cihangir Yoga | Yoga Alliance Onaylı 50 saat
Özge Işın ile Yin Yoga Eğitmenlik Programı | Githa Satya | Yoga Alliance Onaylı 100 saat
Godfrey Devereux ile Çalkantılı Zamanlar İçin Yoga | Githa Satya | Yoga Alliance Onaylı 30 saat
Stajyer Eğitmenlik Programı | Githa Satya Yoga Studio | Yoga Alliance Onaylı 40 saat
Görkem Dizdar ile Hareket Uzmanları için Duyu-Algı-Motor Bütünlük | Githa Satya | Yoga Alliance Onaylı 16 saat
Rana Ortan & Sinem Er ile İleri Seviye Vinyasa ve Sekanslama | Githa Satya| Yoga Alliance onaylı 50 saat
Mey Elbi ile Ellerle Yönlendirme, Restoratif Yoga & Meditasyon | Githa Satya | Yoga Alliance onaylı 30 saat
Mey Elbi ile Mindfulness Temelli Vinyasa Yoga Eğitmenlik Eğitimi | Githa Satya| Yoga Alliance RYT 200
Yorumlar